Schuttersfeeste en kermes op ‘t Gelders Eiland

eilander aan het woord

Kermes en schuttersfees. Een mooie traditie die tot ien lengte van jaore zal blie:ve bestaon. Zeker op het Gelders Eiland. As klein jungske (jaore vieftig) keek ik elk jaor uut nor de kermis. Ien de waek van Hemelvaart (de kermes ien Lobith begint altied op de zondag nao disse christeleke feesdag) keek ik, op weg nor school, of d’r op de maert al kermeswages stonde. En iedereen meinde aon de vrachauto’s te kunne zie:n welke attracties er dih jaor op de kermes zouwe staon. Now was dah nie zo moeilek te raoje, want elk jaor ware d’r de eigeste attracties te viende. Daags nao Hemelvaart begonne ze meh opbouwe.De dörpskiendere ware vanaf dah moment nie mer van de maert weg te slaon.

Op zondag werd de kermes geopend met een plechtige precessie dur de straote van Lobith. En a’j nao disse mooie traditie de kerk uutkwam, “was de kermes los”. Gi-j wis gin raad um de kerk uut te komme. De paor dubbeltjes en kwartjes die’j van ow ouweluj hah gekrege, brandde ow ien de bokstes. Toch moes je ers nor huus um soep en kouwe schotel te aete, vurda’j van al het moois op de maert kon gaon geniete.

Het moiste von ik de schuitjes. Zes op een ri-j en iedereen prebierde as erste meh de punt van zien schuitje hoog tege het zeil te komme. En de beheerder van de schuitjes mar remme, dur middel van een plank onder de schommel. Hi-j wilde natuurlek nie dat het te gevaorlek werd, of dat het zeil kepot ging. Verder brach je veul tie dien de swing mill, de autootjes, de cake walk en meh lopen aover de maert langs alle andere attracties, waorbi-j de snoepkraom en de schie:ttent op de miste belangstelling konde raekene.

Nog steeds is het jaorlekse schuttersfees en de bi-jbeheurende kermes een van de belangriekste gebeurtenisse op het Gelders Eiland. Ien alle dörpe (waorbi-j we Lobith en Tolkamer as één plek zie:n), wördt ieder jaor uutgekeke nor disse gebeurtenis. Dörpelinge verheuge zich op een gezellig en druk bezoch fees en old-ienwoners komme trug nor hun geboortegrond um aon disse mooie traditie meh te doe:n. Middelpunt van de activiteite zien de schuttersgilde, soms ok schutteri-je of schuttersvereniging genoemd. Elk dörp het zien eige schuttersgilde, Lobith-Tolkamer kent er zelfs twee. Het dörpke Spiek is trots op zien schuttersgilde Eendracht Maakt Macht (EMM) dat ien 2023 het 125-jaoreg bestaon viert. Lobith-Tolkamer het het schuttersgilde Eendracht Maakt Macht. Dih schuttersgilde is veruut het oldste. Opgericht ien 1648!!!!! viert het ien 2023 het 375-jaoreg bestaon. Excelsior is het twidde schuttersgilde van Lobith-Tolkamer. Dih gilde bestit ien 2024 100 jaor. Haerve (Herwen) het Vrede en Vriendschap )opgerich ien 1905, het schuttersgilde ien Aordt (Aerdt) hiet Eensgezindheid (sinds 1905) en het schuttersgilde ien Paandre (Pannerden) drig de naam Claudius Civilus. Dih letste gilde werd opgerich ien 1853 en is daormet het op één na oldste schuttersgilde op het Gelders Eiland.

Een van de belangriekste activiteite tijdes het schuttersfees is het koningschi:ete. Schutters die te kenne hemme gegeve mee te dinge nor het koningschap motte disse titel verdie:ne dur op een houte vogel te schie:te die hoog op een mas is geplaots. En terwijl de jeugd zien vertier zuuk op de kermis, meh botsautootjes, of ien attracties die meh hoge snelheid alle kante opgaon, heerst ‘r bi-j de schie:tmas een gezellege spanning. Wie o wie wördt de ni-je koning. Degene die het letste stuk van de vogel nor onder hil, is de ni-je koning en wördt meh muziek en luid gejuich binnegehaold ien het schuttersgebouw. Dur de ni-je koning wördt een koningin gekaoze en zi-j meuge zich een jaor lang het koningspaor van het schuttersgilde noeme. Naos het koningschie:te is er ok nog prijsschie:te en vogelknuppele, waoraon dur veul schutters en schutteresse wördt deilgenome.

De kermes- en schuttersfeeste viende elk jaor op een vas tijdstip plaots. Ien Paandre bevobbeld is dah op de erste zondag ien oktober, Haerve viert zien fees ien het weekend waorien de twidde zondag van september vil en ien Lobith-Tolkamer staon het schuttersfees meh de kermes op de zondag nao Hemelvaart op de agenda. Tijdes de kermisdage trek het officierekorps regelmaoteg dur de straote. Vurop het plaotseleke meziekkörps en daorachter de commandante (soms te peerd), bielemanne, de officiere met hun blinkende sabels, de marketensters en de vendeliers. As ze vurbi-jkomme. Dink ik trug aon mien jeug. De schuttersgilde van Lobith- Tolkamer liepe (en lope vandaag de dag nog steeds) op een van de kermesdage van Lobith nor Tolkamer um daor “de portemenee uut te wasse”, waormet gekscherend werd bedoeld dah ze het letste kermesgeld ginge opmake. Achter de meziek liepe vele schutters met een vlaggestok, waoraon een klein vlegske was vasgemak. As de schutters ien Tolkamer aon hun kroegetoch begonne, paste wi-j, blage, op de vlegskes. Dah leverde ons wah dubbeltjes en kwartjes op, waormet wi-j ons nao terugkoms wer konde vermake op de kermes.

Nederlands

Als klein jongetje (jaren 50) keek ik elk jaar uit naar de kermis. In de week van Hemelvaart (de kermis in Lobith begint altijd op de zondag na deze Christelijke feestdag) keek ik, op weg naar school, of er op het marktplein al kermiswagens stonden. En iedereen meende aan de vrachtauto’s te kunnen zien welke attracties er dat jaar op de kermis zouden staan. Nu was dat niet zo moeilijk te raden, want elk jaar waren er dezelfde attracties te vinden. Daags na Hemelvaart begon men met het opbouwen van de attracties. De dorpskinderen waren vanaf dat moment niet meer van de markt weg te slaan.

Op zondag werd de kermis geopend met een plechtige processie door de straten van Lobith. En als je na deze mooie traditie de kerk uitkwam, “was de kermis los” Je wist geen raad om de kerk uit te komen. De paar dubbeltjes en kwartjes, die je al van je ouders had gekregen, brandde in de broekzak. Toch moest je eerst naar huis om soep en koude schotel te eten, voordat je van al het moois op de markt kon gaan genieten.

Het mooist vond ik de schuitjes. Zes op een rij en iedereen probeerde als eerste met de punt van zijn schuitje hoog tegen het zeil aan te komen. En de beheerder van de schuitjes maar remmen, door middel van een plank onder de schommel. Hij wilde natuurlijk dat het niet te gevaarlijk werd, of dat zijn zeil stuk ging. Verder bracht je veel tijd door in de swing mill, de autootjes, de cake walk en met lopen over de markt langs alle andere attracties, waarbij de snoepkraam en de schiettent op de meeste belangstelling konden rekenen.

Nog steeds is het jaarlijkse schuttersfeest en de bijbehorende kermis een van de belangrijkste gebeurtenissen op het Gelders Eiland. In alle dorpen (waarbij we Lobith en Tolkamer als één plaats zien) wordt ieder jaar uitgekeken naar deze gebeurtenis. Dorpelingen verheugen zich op een gezellig en druk bezocht feest en oud-inwoners komen terug naar hun geboortegrond om aan deze mooie traditie deel te nemen. Middelpunt van de activiteiten zijn de schuttersgilden, soms ook schutterijen of schuttersvereniging genoemd. Elk dorp heeft een eigen schuttersgilde, Lobith-Tolkamer kent er zelfs twee. Alle schuttersgilden kennen al een lange traditie. Het dorpje Spijk is trots op zijn schuttersgilde Eendracht Maakt Macht (EMM) dat in 2023 het 125-jarig bestaan viert. Lobith-Tolkamer heeft het schuttersgilde Eendracht Maakt Macht. Dit schuttersgilde is veruit het oudste. Opgericht in 1648!!! viert het in 2023 het 375-jarig bestaan. Excelsior is het tweede schuttersgilde van Lobith-Tolkamer. Dit gilde bestaat in 2024 100 jaar. Herwen heeft Vrede en Vriendschap (opgericht in 1905), het schuttersgilde in Aerdt heet Eensgezindheid (sinds 1905) en het schuttersgilde in Pannerden draagt de naam Claudius Civilus. Dit laatste gilde werd opgericht in 1853 en is daarmee het op één na oudste schuttersgilde op het Gelders Eiland.

Een van de belangrijkste activiteiten tijdens het schuttersfeest is het koningschieten. Schutters die te kennen hebben gegeven mee te dingen naar het koningschap, moeten deze titel verdienen door op een houten vogel te schieten die hoog op een mast is geplaatst. En terwijl de jeugd zijn vertier zoekt op de kermis met botsautootjes, of in attracties die met hoge snelheid alle kanten op gaan, heerst er bij de schietmast een gezellige spanning. Wie o wie wordt de nieuwe koning? Degene die het laatste stuk van de vogel naar beneden haalt, is de nieuwe koning en wordt met muziek en luid gejuich binnengehaald in het schuttersgebouw. Er wordt door de nieuwe koning een koningin gekozen en zij mogen zich een jaar lang het koningspaar van het schuttersgilde noemen. Naast het koningschieten is er ook nog prijsschieten en vogelknuppelen, waaraan door veel schutters en schutteressen van de gilden wordt deelgenomen.

De kermis- en schuttersfeesten vinden elk jaar op een vast tijdstip plaats. In Pannerden bijvoorbeeld is dat op de eerste zondag oktober, Herwen viert zijn feest in het weekend waarin de tweede zondag van september valt en in Lobith-Tolkamer staan het schuttersfeest en de kermis op de zondag na Hemelvaart op de agenda. Tijdens de kermisdagen trekt het officierenkorps regelmatig door de straten. Voorop het plaatselijke muziekkorps en daarachter de commandanten (soms te paard) bielemannen, de officieren met hun blinkende sabels, de marketensters en de vendeliers. Als ze voorbijkomen, denk ik terug aan mijn jeugd. De schuttersgilden van Lobith-Tolkamer liepen ( en lopen tegenwoordig nog steeds) op een van de kermisdagen van Lobith naar Tolkamer om daar “de portemonnee uit te wassen”, waarmee gekscherend werd bedoeld dat men het laatste kermisgeld ging opmaken. Achter de muziek en het officierenkorps liepen vele schutters met een vlaggenstok, waaraan een klein vlaggetje was bevestigd. Als de schutters in Tolkamer aan hun kroegentocht begonnen, pasten wij, de jeugd, op de vlaggetjes. Dat leverde ons wat dubbeltjes en kwartjes op, waarmee wij ons na terugkomst weer konden vermaken op de kermis. Kermis en schuttersfeest. Een mooie traditie die tot in lengte van jaren zal blijven bestaan. Zeker op het Gelders Eiland.

Deutsch

Als kleiner Junge (50er Jahre) freute ich mich auf die Kirmes. Sie beginnt immer am Sonntag nach Himmelfahrt. In diesen Tagen schaute ich auf dem Weg zur Schule, ob auf dem Marktplatz schon Kirmeswagen standen. Jeder meinte, an den Lastwagen zu erkennen, welche Attraktionen kommen würden. ‘Es war nicht so schwer zu erraten, denn jedes Jahr waren es dieselben Attraktionen. Einen Tag nach Himmelfahrt begannen die Aufbauarbeiten. Die Dorfkinder waren von dem Moment nicht mehr vom Marktplatz wegzutreiben.

Sonntag wurde die Kirmes durch eine feierliche Prozession durch die Straßen von Lobith eröffnet. Wenn du nach dieser schönen Tradition aus der Kirche kamst, war die Kirmes begonnen. Du wusstest nicht schnell genug die Kirche zu verlassen. Die paar Münzen, die ich schon von den Eltern bekommen hatte, brannten in der Hosentasche. Aber erst mußte ich nach Hause, um Suppe und Salat zu essen. Dann erst konnte ich von all den Leckereien auf dem Markt genießen.

Am liebsten hatte ich die Schiffschaukel. Sechs davon standen nebeneinander. Jeder versuchte als erster so hoch zu kommen, dass das Verdeck berührt wurde. Doch das war nicht so einfach. Der Chef der Schiffschaukel bremste mich jedesmal aus, in dem er ein Brett unter die Schaukel warf. Er wollte natürlich nicht, daß es zu gefährlich wurde oder sein Verdeck kaputt ging. Außerdem ging ich gerne auf die Schwebebahn, die Autoscooter oder andere wilde Attraktionen. Das meiste Interesse galt den Süßigkeitsbuden und der Schießbude.

Noch immer ist das jährliche Schützenfest und die dazugehörige Kirmes ein wichtiges Ereignis auf dem Gelders Eiland. In allen Dörfern, wo Lobith und Tolkamer als ein Dorf gilt, wird jährlich nach diesem Ereignis ausgeschaut. Die Bewohner freuen sich auf ein geselliges und gut besuchtes Fest. Alte Dorfbewohner kommen dafür zurück zu ihrem Geburtsort, um an dieser Tradition teilzunehmen. Mittelpunkt der Aktivitäten sind die Schützenvereine. Jedes Dorf hat einen eigenen Schützenverein, Lobith-Tolkamer hat sogar zwei. Alle Vereine gibt es schon sehr lange. Das Dorf Spijk ist stolz auf seinen Verein Schuttersgilde Eeendracht Maakt Macht (Eintracht macht Macht)– EMM, das in diesem Jahr sein 125jähriges Bestehen feiert. In Lobith hat der Verein denselben Namen, ist wohl weit und breit der älteste, gegründet 1648, und feiert 2023 sein 375jähriges Bestehen. Exelsior ist der zweite Verein. Er besteht 2024 100 Jahre. Herwen hat Frieden und Freundschaft auf die Fahne geschrieben, errichtet 1905, Aerdt Einigkeit mit dem selben Alter. In Pannerden heißt der Verein Claudius Civilus und besteht seit 1853. Er ist damit der zweitälteste auf dem Gelders Eiland.

Die wichtigste Aktivität während des Schützenfestes ist das Königsschießen. Schützen, die sich für das Amt des Königs aufgegeben haben, müssen diesen Titel verdienen, in dem sie auf einen hölzernen Vogel schießen, der auf einem hohen Mast steht. Während die Jugend sich auf der Kirmes amüsiert, herrscht dort eine gesellige Spannung mit der Frage: Oh, wer wird der neue König? Es ist derjenige, der das letzte Holzstück nach unten schießt. Er wird dann mit Musik und Applaus in den Festsaal begleitet. Der neue König wählt seine Königin. Sie dürfen sich ein Jahr lang das Königspaar des Schützenvereins nennen. Neben dem Königsschießen findet noch Preisschießen und Vogelstechen statt. Daran beteiligen sich viele Schützen, Männer und Frauen.

Die Kirmes- und Schützenfeste finden jedes Jahr an einem festen Termin statt. In Pannerden am 1. Sonntag im Oktober, in Herwen am Wochenende, in dem der 2. Sonntag von September fällt. In Lobith-Tolkamer steht es am Sonntag nach Himmelfahrt auf dem Kalender. Während dieser Tage zieht das Musikkorps regelmäßig durch die Straßen. Vorne das Korps, dahinter die Bielemänner, die Offiziere mit ihren blitzenden Säbeln, die Marketender und die Fahnenschwenker. Wenn ich sie vorbeiziehen sehe, denke ich an meine Jugend zurück. Die Schützenvereine liefen an einem der Kirmestage von Lobith nach Tolkamer, um dort die Geldbörse auszuwaschen. Damit wurde lustigerweise angegeben, dass man das allerletzte Kirmesgeld ausgab. Hinter der Musik liefen viele Schützen mit einem Fahnenstock, an dem eine kleine Fahne befestigt war. Während die Schützen die Kneipentour begannen, mußte die Jugend auf diese Stöcke aufpassen. Das beschwerte uns eine Handvoll Dubbeltjes und Kwartjes . Mit dem Geld konnten wir uns weiter auf der Kirmes vergnügen. Kirmes und Schützenfest: Eine schöne Tradition, die noch lange bestehen wird. Ganz bestimmt auf dem Gelders Eiland!